پرسش :

مراد از علم الجفر چيست؟ و كلاً راجع به جميع علوم غريبه توضيحاتي مبسوط ارائه نمائيد.

پاسخ :
مراد از علم جفر: (علم الحروف) علمي است كه صاحبان آن علم ادّعا دارند كه بوسيله علم جفر تمامي حوادث عالم را تا انقراض عالم مي‏دانند. و صورت كامل و صحيح اين علم مخصوص ائمّه اطهارعليهم السلام است. در مجمع البحرين مي‏نويسد كه علم جفر و علم جامعه دو كتابي است كه علي‏عليه السلام در آن دو كتاب تمامي علوم و حوادث را تا انقراض عالم به طريق علم حروف تهجي و ابجدي با املاء رسول اكرم‏صلي الله عليه وآله بر پوست بز و پوست گوسفند حتي ارش خراشيدن صورت و پوست، و نصف خراشيدن پوست همه را نوشته است. همه امامان معصوم‏عليهم السلام آن علم را مي‏دانند و به آن نگاه كرده بوسيله آن علم حكم مي‏كنند.
و نيز بر اين قضيّه شاهد آورده و حديثي از امام صادق‏عليه السلام نقل مي‏كند كه امام صادق‏عليه السلام فرمود: "عندي الجفر الأبيض و الجفر الأحمر" "پيش من علم جفر سفيد و جفر سُرخ است." زيد بن ابي العلاء سؤال كرد يابن رسول اللّه چه چيز در جفر سفيد هست؟ امام فرمود: در آن (مطالب) زبور داوُد، و تورات موسي، انجيل عيسي، صحف ابراهيم و حلال و حرام مُصحف فاطمه‏عليها السلام است و هر آنچه كه مردم در دانستن آن به ما احتياج دارند و ما به كسي احتياج نداريم (در آن كتاب موجود است.)
و نيز در حديث ديگر نقل كرده كه شخصي از امام صادق‏عليه السلام پرسيد: و ما الجفر؟ يعني جفر چيست؟ امام فرمود: آن علمي است كه در پوست بز و گوسفند كه روي هم پيچيده (نوشته شده) و در آن سلاح رسول خداصلي الله عليه وآله و تمامي كتب آسماني و مُصحف فاطمه‏ عليها السلام است.(1)
اما توضيحاتي در علوم غريبه:
طبق نقل پنج علم غريبه داريم كه از عامّه مردم مخفي و پنهان است و آن را خمسه مُحتحبه نامند. و آن پنج علم عبارتند از: كيميا، ليميا، هيميا، سيميا، ريميا و (كلمه سر) رمز آن علوم است. هر حرفي اشاره به علمي است. ما در اينجا توضيحات هر يكي از علوم را از كتاب جلد دوم مائدة يا فرحة الروح، ص 19 نقل مي‏كنيم، او هم به نقل از كتاب تحفه حكيم بيان نموده است به قلم مي‏آوريم:
1- علم صناعت (علم كيميا): علمي است كه بوسيله آن مي‏توان قواي اجرام معدني بعضي را به بعض ديگر تبديل كرد. مثلاً بوسيله اين علم مي‏توان طلا و نقره را از فلزات جدا كرد.(2)
2- علم ليميا: (علم طلسمات): علمي است كه بوسيله آن روح در بدن ديگري انتقال دهند. كيفيّت تمزيج قواي فاعله عاليه با مفعوله سافله تا فعل غريب از آن حادث گردد.
3- علم هيميا: علمي است كه بوسيله آن سيارات هفتگانه را مي‏شناسند و در اثر آن شناخت بوسيله ستاره‏هاي هفتگانه در زمين تصرف مي‏كنند و كارهاي عجيب و غريب در روي زمين انجام مي‏دهند. از جمله بوسيله آن علم جنّيان را تسخير مي‏كنند.(3)
4- علم سيميا: علمي است كه انسان بوسيله يادگيري آن قدرت براي انجام كارهاي خارق العاده پيدا مي‏كند.(4)
5- علم ريميا: علم شعبده است و آن عبارت است از معرفت قواي جواهر ارضيّه و مزاج آنها در يكديگر تا از آنها قوّتي حاصل شود كه از آن قوّة فعل غريب صدور يابد.(5)
علمي است كه از آن در هر جا كه بخواهند مي‏توانند در يك لحظه بروند (مانند طي الارض).(6)
پي نوشت ها:
1) مجمع البحرين، مؤلف الشيخ الطريحي(چاپ دوم، در سه مجلّد، ناشر: مرتضوي) مادّه جفر، ص 248.
2) المنجد، ص 706، ماده كيم.
3) قاضي عبدالنبي، جامع العلوم (بيروت، مؤسسة الاعلمي) ج 2، ص 278.
4) فرهنگ معين، ج 2، ص 1985.
5) كتاب المائدة يا فرحة الروح، مؤلف سيد احمد عبد منافي (بنا به نقل از كتاب تحفه حكيم، مؤلف سيد محمد مؤمن حسيني) ج 2، ص 19.
6) لغت نامه دهخدا.